- Ekstremalnie rzadki, wręcz unikalny walor kolekcjonerski pod względem urody oraz występowania na rynku. Numizmatyczne marzenie, większość nawet zaawansowanych kolekcjonerów nie miała możliwości trzymać w rękach dukatów ostatnich Jagiellonów, a oferowany egzemplarz dodatkowo jest w menniczym stanie zachowania. Pozycja do najlepszych kolekcji Polskich monet. To jedyna szansa zakupu takiego dukata, bo mowa o jedynym znanym egzemplarzu na rynku w takim stanie zachowania- Michał Niemczyk. 

Dnia 3 marca 1454 roku Kazimierz Jagiellończyk, Król Polski i Wielki Książe Litewski dokonał inkorporacji Prus do Polski. Gdańsk jak i inne miasta regionu zyskały status i pełne prawa miast królestwa. Wyjątkowa lokalizacja miasta w ujścia Wisły do morza, umożliwiały kontrolę handlu na głównej arterii komunikacyjnej Rzeczypospolitej i legły u podstaw jego niewyobrażalnego bogactwa. Rozwój handlu uczynił z Gdańska najpotężniejsze i najludniejsze miasto królestwa, nadając mu miano potwora połykającego wszelakie dobra RP. Po stu latach od zrzucenia jarzma władzy Zakonu Krzyżackiego rosnące obroty handlowe wymusiły emisję pieniądza złotego. Lekka a wartościowa moneta z powodzeniem zastępowała trzosy popularnych groszy.

Pierwsza połowa XVI wieku to początek rabunkowej eksploatacji Nowej Ziemi przez Hiszpanów. Na razie złoto na rynku europejskim jest towarem deficytowym, poszukiwanym i drogim. Po co kuć z niego monety skoro złotnicy mogą przerobić metal w drogocenne klejnoty. Nie ma stałych dostaw kruszców amerykańskich. Największe kopalnie w regionie są w rękach Habsburgów oraz Ottomanów będących jednoczenie największymi producentami dukatów. Operatywni Holendrzy wymyślą swój hit eksportowy – dukata holenderskiego - dopiero za 40 lat.

W takich warunkach w roku 1540 senat miasta zdecydował się na wstępną emisję dukatów. Na pewno produkcja była deficytowa, trzeba było do niej dopłacić, ale z miesiąca na miesiąc potężniejszy Gdańsk stać było na taką rozrzutność. Kucie złota miało nie tylko cele handlowe, ale przede wszystkim prestiżowe i propagandowe. Pomysł okazał się doskonały. Od 1546 roku gdańszczanie rozpoczęli regularne emisje dukatów corocznie zwiększając ich nakłady. Tylko w okresie 3 ostatnich lat panowania Zygmunta Starego znanych jest co najmniej 19 wariantów połączeń stempli co sugeruje, że nakłady szły w dziesiątki tysięcy sztuk. To niezwykłe zjawisko, wiedząc, że w tym okresie mało które miasto basenu morza Bałtyckiego stać było na jakąkolwiek emisje monet złotych.

Na awersie rytownik umieścił piękne, renesansowe popiersie Zygmunta Starego akcentując związek miasta z Rzeczpospolitą. Gdańsk i obywatele miasta stoją wiernie przy Rzeczypospolitej i jej królu z woli i w interesie patrycjatu.

Na rewersie dominuje ukoronowany herb miasta podtrzymywany przez dwa lwy. Pierwsza w historii mennictwa miasta legenda otokowa z dumą głosi: MONETA NOVA AVREA CIVITATIS GEDANENSIS. To nieśmiały początek, wieloletniej, niezwykłej i fascynującej historii koegzystencji złota i Gdańska.

Od tego momentu miasto miało być kojarzone z niezmiernym bogactwem, przepychem i splendorem które otrzymywał od łaskawej Rzeczypospolitej. Z czasem złoto stało się podstawowym surowcem menniczym a dukat jego najbardziej pożądanym produktem.

Wczesne emisje dukatów gdańskich są odmienne od popularnych produktów z XVII w. Zgodny z technologią epoki wąski a gruby krążek doskonale poddawał się wybiciu przez młotkowanie. Wysoki relief nadawał solidności gotowemu dukatowi a kute, grube złoto trudniej ulegało odkształceniu niż cieniutkie dukaty z czasów ostatnich Wazów.

Typologicznie dukaty gdańskie Zygmunta Starego nie należą do monet wyjątkowo rzadkich. Nieliczne egzemplarze pojawiają się na aukcjach numizmatycznych i przy odrobinie desperacji popartej argumentem finansowym można stać się właścicielem pożądanego waloru. Zdecydowana większość monet ostatnich Jagiellonów uległa zniszczeniu. Wieloletnia cyrkulacja miękkiego pieniądza narażała go na liczne uszkodzenia. Monety zniszczone i silnie uszkodzone trafiały do złotniczych tygli. Większość znanych dziś numizmatów to monety w obiegowych stanach zachowania. Przez specyficzne kierunki przepływu gotówki większość gdańskich numizmatów zasiliła kiesą Węgrów oraz Turków. Dziś wszystkie dukaty jagiellońskie są rzadkie, cenione i poszukiwane przez kolekcjonerów.

Numizmat z nadchodzącej, 45 aukcji Michała Niemczyka to wyjątkowy okaz wart chwili słabości. Doskonale wybita i zdumiewająco dobrze zachowana sztuka z wstępnej fazy używania stempli. Jego ozdobą jest nieruszony, wysoki, plastyczny relief oraz gładkie, czyste tło z taflą lustra menniczego rzadko występującą na tak wczesnych dukatach. To inne czasy niż epoka Dadlera czy rodziny Hoehn, gdzie kładziono szczególny nacisk na wykończenie stempla. Egzemplarze o takiej prezencji należą do numizmatów unikatowych, niewystępujących na rynku kolekcjonerskim. Będąc młodym kolekcjonerem powtarzałem sobie, przecież on kosztuje jakiś kosmos, nie jest to oni jedyna ani ostatnia moneta w moim życiu, nie kupiłem ...do dziś ich nie mam. Nigdy nie żałowałem, że kupiłem jakiś numizmat bardzo drogo, ale często żałuje, że właśnie mimo ogromnej ceny czegoś nie kupiłem. Na wiele z nich trzeba będzie czekać latami.

Jeśli tracić dla niego głowę to teraz albo prawdopodobnie nigdy!

Opis przygotowany przez Segriusza Stube

Literatura: Bandtke.75; Vossberg.345; Gumowski(Mennica Gdańska).724; Kurpiewski.539 (R6); Kopicki.7342 (R7); Frieberg.1; Dutkowski(złoto Jagiellonów).25 (R6) ; H-Cz.412 (R4); Kaleniecki s. 17 ; Tyszkiewicz 225 m

Zapraszamy na stronę aukcyjną, licytacja na żywo już 21 września 2024: https://aukcjamonet.pl/product/81706/zygmunt-i-stary-dukat-1546-gdansk-najrzadszy-dukat-polski?lang=pl